JF-a

PU JF-A LEHKHABU TLANGZARHNAAH KA KAL VE A

Thianpa VLC-a, ‘Pathianthua miril Suakliana leh a hla te’ tih ziaktu-ina “Mafa te`n JFa lehkhabu chhuah an tum kha” a tih ri chuan ka beng a verh zar mai a.  ‘JF’ tih ri leh inziak hmuh tawha phi cheng, keia tân chuan beng tun hru a “ eng a..?” han tih hû chu thil mak a ni lo.  Chu thu chuan ka beng a verh satliah lo va, ka nghakhlel lutuk chu awm ngaihna ka hre lo thelh a ni.
A kar leh maiah chuan chanchinbuah,chhuah an tum thu ka hmu ta mai reng a, chuta ka han phur zia mai chuh..!! A chhuah hma chuan chanchinbuah tuktin an rawn chhuah a, kei pawh chuan ka en nitin ve mai a. Ka hmuh phaka JF tih chuang reng reng hi chu amah a ni emaw ni lo emaw, ka thlir zui vawng vawng fo reng a ni.  Chutiang taka ngaihsán tum chu ka ni ve a, ngaihsán tum ka`n tih chhan chu, Hruaitluanga Chawngte`in, “ Pu JFa kha ka hmu pha lo va, a chhan chu kum vang a ni a, Ka hre phak lo va, chu erawh chu ka thluak vang a ni” a tih ang deuh khan, an ni lehzel pawhin chutianga an tih chuan kei tehlul chuan ngaisan pawh ka lo ngaisáng phák reng reng hleinem maw le.. mahse ka mi ngaigsan ber a ni lawi si.
Tichuan tahrik ni 8 (JFa tihdan kherin) chuan thianpa T.S Khupchawng nen I&PR lam chu kan pan ve ta a. TSa erawh Pu Mafa sawmna hmu a nih avangin a tan kal loh a inthlahrunawm zawk hial ang a, kei erawh JFa ngaihsán vang chauha kal tum ve mai ka ni. Thutna tha chan loh hlauin a chuh helh helh ka la ni zui a, mahse, tan hnu thleng pawha an rawn luh belh zel avang chuan ka inthlahrung leh hnu hnawh a, a rawn lûta te lah chu mi challang pui pui an ni leh nghal a, sàwmna an hmu bîk awm lo emai tih chi rual loh te khân thutna an han haihchham ta a nih hlawm kha, mahse,chu`ng ho avang mai mai chuan chu ni pawimawh chu bawhpelh ka tum bîk hauh lo. Sáwmtu neih that thutin ka thu vauh vauh a, anni thutna tur buaipuia kal pawh ka ni lo ve, tin, anni chu sàwm annih avangin an kal a ni mai a, kei te chu sàwm chawp ngai lova kal ngat a sin ka nih, kan inpawimawh hleih em..!
A enga pawh chu nise engvanga he thu hi ziak ve ta ngawt nge ka nih.  JFa hian mizo literature a tihmasawn tih lam sawi ka tum lo, sawi tur ka hre bawk lo.. a saptawng thiamzia sawi tur pawhin a saptawng hman hriatthiam a lawi ka nei lo. Mahse, hei erawh ka sawi ve duh, mizo rilruah hian JFa hian ro a rêl tih hi.  Chhia leh tha hriatna nei Mizo tawh phawt chuan JFa hming hre lo kan awm kher lovang. Kan têt lai (ti ve khanglang ang) pawh a tawngkam thiamzia kan sawi nin theih loh kha ni a, chumi awmzia chu naupang thinlungah pawh hmun a chang nasa hle a ni. Chu a lehlindan sawichhawn leh chu thian te zinga kan intihthiehna a ni thin. Ka la hre reng, vawikhat chu zu dawrah hian ‘Man’ tih hi an lo inleh siak a ni awm e, thekhat chuan ‘mipa’ tihna a ni mai a lawm an lo ti sam mai a, “JF, nang han ti ve teh’ an han ti a, a no a tlak pawp a, dawhkàna dah thuai pahin ‘ Vâl hi’ tiin a let e, an ti a.  Vawikhat leh pawh ‘Boy,open the door’ tih hi an lo inleh siak leh a, a let mawi teuh ber khan ‘mama, kawng mi hawn rawh le’ tiin a let a, JFa an han tih tir leh a, ‘ Ka bung dàwntuai te khartung sâwn rawh le’ tiin an let leh zaih mai a ni an ti. Heta tanga kan hmuh tâk chu an sawi fo thin, a thiam bikna, pa taka lehlin hun leh mawi taka lehlin hun a hria tih hi a ni. Kan tet laia kan sawi thin bawk, vawikhat chu a tual leng chu tleirawl rual hian an lo ti ding a, saptawng zirna niawm tak lehkhabu hi an lo keng far mai bawk a, “Ka pu, Saptawng thu mal in hriat tam siak ang” an lo ti a, ani chuan “ saptawng ka thiam reng reng lo” a ti mai a, “ i hriat chhun talin” tiin el tak hian an han ti leh a, a thiam lo thu a sawi leh a, vawithum lai an nawr luih takah chuan a ning ve ta deuh a, “ Vala te u, in lehkhabu ken kha ka siam a nih kha” ati ta a, tleirawl rual chu an ngawi dák e, an ti.
Heng hi thawnthu mai mah nise, naupan lai atang tawhin kan lo ngaisang tawh tih chu in hrethiam mai ang. Keini chauh kan ni dawn lo tih lah a chiang reng mai bawk si. Chuvang chuan JFa hi puitling, a thuziak chhiar thin te thinlungah chauh a tlana lo tih a chiang a, chu ti a nih si chuan Mizo te thinlungah ro a rêl kan ti lo thei lo a ni. Tun thleng hian chu chu ala reh lo va, thu mawi deuh han phuah chhuak ila, “ i va JFa teuh ve” tih chu kan inchawimawina a la ni ta zel chu a nih hi.
A tawngkam thiamzia sawi tak a zárah chuan ka thiam ang tawkin a mawi ropui zual ka`n sawi ve teh ang. An sawi nin theih loh Hamlet  mawlh mai hi a ni, mawi ropui chu ni. Pu L.Keivawm meuh pawhin, “Mizo literaturein a tawn sân lai ber leh, Shakespeara ziak pangngai aia let ngaihnawm thiam” a ti thlawt mai a ni. A ni reng lah taka, Hamlet atang hian, Mizotawng lo mawi theihzia a lang chiang a, amah JFa ngeiin khawvel tawng mawi ber a lo tih hi amah vèk hian a nemnghet ta a ni ber e. Hamleta`n a nu a zilhna ànhlâ a lehlin dan te hi a pui ka ti, a fiah fak mai a, a na hrek hrawk bawk, na viau e ti lo chuan khawvela ànhla mawi berah kei chuan ka chhal tho mai. Shakespeara pawhin rawn hmu leh se, a nuih te lam lam a zat ka ring, “tianga mawi hian ka àn tir lo, mahse, a hauna hle lawi si” a tih bui bui hial ang.
Heta atawngkam hman hi in ngaihtuah ve ngai em, tenawm, misual, mi hur, leplerh, zakthei lo, tih te leh tawngkam bawlhhlawh pakhatmah hmuh tur a awm lo, a nu hauh tir nan, lungphur, fafu, hmuar, pa-kár, phûngsahmim, ek lung, vawk huang, hnawmhnawk, ui chuang, Rose pár, tih te a ni nawk mai, sawi mak hrim hrim tum a, a hlanga dah pawh ka ni lo, tuman tiang hian mi an hauh ngai pawh ka la hre lo, lungphur tih te pei chu mi zilh nana tawngkam tangkai lo lutuk a ni, mahse, heng hmang hian JFa chuan tawngkam mawi a chher tlat si, a insak nana a châk lâk khawm hi a mak teh e maw..!!
A han vuah khawm ta a, ‘.. he i pasal pawm lai, he pa-kâra fafu hmuar bàwm tu lungphur hian...’ tih te, ‘.. he tia khum khata tâl duna, >k lung nena vawk huang chhunga zan tin mai inchhaih vel chu nuam i ti a maw..’ tih te a rawn chhuak ta nawk mai, sawi vek ngai lovin kan hre vek tawh awm e. Engtin nge heng thil nung hming leh thil hming hmanga tawngkam mawi lutuk chher nachang a hriat bik le, Shakespeara hian let chhawng ve dawn ta se, tianga mawi hian a chhuah ngut a nge maw, te ka ti mai mai thin. Ka tawng uar mah mah a nih loh chuan kei chuan a thiam ka ring hauh lo nia!! Nih leh, chu`ng hmang chauh chuan em ni a thiam? teh nang  aw, ‘to be or not to be’ ‘ thih nge dam’ tia a`n letling keuh mai te hian nuih te lam lam ti za a ni. A thiam lutuk hi za lo deuh hian kan khi hui ve thin hlawm em? Mithiam tena an sawi, a tlawrh hunah a tlawrh mawi thiam a, mipa rilruah pa hrakin a thiam tho si a, an tih hi dik tak a ni.
Tawng lehlin chauh hi a lo thiam a nge in la ti fan a.!!khai mah aw, C.Thuamluaia ka ngaihnepna lam ni lo se, a ni nula sèp dan chu ‘Letlang Dingdi’ah khan kan hmu theuh anga, thiam pawh a thiam narawh. ‘kham chhawrdawha Lasi lo dâk chhuak heu a ang ti dawn ila, chu pawh chuan a lam ala hawi lo’a`n ti duh chauh te pawh kha sawi tham tak a ni. Mahse, ti teh ang, duh aiin hrlihfiah a tum rei deuh, JFa ve thung chuan, “ Tisa lei leh vân thilsiam zawng zawng zînga mawi ber tûrah chuan ka chhâl ngam lo che a; mahse, nangmah ka hriatchhuah apiang che hian khawvel zawng zawng hi mawi thar ta thut hian ka hre thin a, ka mi huat em emte chungah lam te pawh hian, rilru ringawt chauh na ná nâ chuan ka nem thei thin zuk nia!” a ti awlsam thên mai a, a mi huat em emte chunga nêm tir thei tu chu a hmelchhe hauh lovang le.
A tawngkam thiamzia hi sawi sawi mah ila kan sawi seng dawn chuang lova, tin, sawi vak pawh a ngai lem lo, kan hre vek tawh. Pawi ta ber erawh chu mual a liam hma lutuk hi a ni. “ Nakinah chuan thangthar chuan uiawm min la ti ve ngawt le”(JFa love letter), te chu ala ti tak deuh deuh a, kan ui turzia hre reng si te chu min la dam pui tawk tawk awm hi a ni a sin le, tunah lah a thusawi dikzia chu a lang telh telh mai si a, Pu Mafa tih dan takah  thih hun a hre thlawt lo a ni.





 

     

Read More

JF-a

PU JF-A LEHKHABU TLANGZARHNAAH KA KAL VE A

Thianpa VLC-a, ‘Pathianthua miril Suakliana leh a hla te’ tih ziaktu-ina “Mafa te`n JFa lehkhabu chhuah an tum kha” a tih ri chuan ka beng a verh zar mai a.  ‘JF’ tih ri leh inziak hmuh tawha phi cheng, keia tân chuan beng tun hru a “ eng a..?” han tih hû chu thil mak a ni lo.  Chu thu chuan ka beng a verh satliah lo va, ka nghakhlel lutuk chu awm ngaihna ka hre lo thelh a ni.
A kar leh maiah chuan chanchinbuah,chhuah an tum thu ka hmu ta mai reng a, chuta ka han phur zia mai chuh..!! A chhuah hma chuan chanchinbuah tuktin an rawn chhuah a, kei pawh chuan ka en nitin ve mai a. Ka hmuh phaka JF tih chuang reng reng hi chu amah a ni emaw ni lo emaw, ka thlir zui vawng vawng fo reng a ni.  Chutiang taka ngaihsán tum chu ka ni ve a, ngaihsán tum ka`n tih chhan chu, Hruaitluanga Chawngte`in, “ Pu JFa kha ka hmu pha lo va, a chhan chu kum vang a ni a, Ka hre phak lo va, chu erawh chu ka thluak vang a ni” a tih ang deuh khan, an ni lehzel pawhin chutianga an tih chuan kei tehlul chuan ngaisan pawh ka lo ngaisáng phák reng reng hleinem maw le.. mahse ka mi ngaigsan ber a ni lawi si.
Tichuan tahrik ni 8 (JFa tihdan kherin) chuan thianpa T.S Khupchawng nen I&PR lam chu kan pan ve ta a. TSa erawh Pu Mafa sawmna hmu a nih avangin a tan kal loh a inthlahrunawm zawk hial ang a, kei erawh JFa ngaihsán vang chauha kal tum ve mai ka ni. Thutna tha chan loh hlauin a chuh helh helh ka la ni zui a, mahse, tan hnu thleng pawha an rawn luh belh zel avang chuan ka inthlahrung leh hnu hnawh a, a rawn lûta te lah chu mi challang pui pui an ni leh nghal a, sàwmna an hmu bîk awm lo emai tih chi rual loh te khân thutna an han haihchham ta a nih hlawm kha, mahse,chu`ng ho avang mai mai chuan chu ni pawimawh chu bawhpelh ka tum bîk hauh lo. Sáwmtu neih that thutin ka thu vauh vauh a, anni thutna tur buaipuia kal pawh ka ni lo ve, tin, anni chu sàwm annih avangin an kal a ni mai a, kei te chu sàwm chawp ngai lova kal ngat a sin ka nih, kan inpawimawh hleih em..!
A enga pawh chu nise engvanga he thu hi ziak ve ta ngawt nge ka nih.  JFa hian mizo literature a tihmasawn tih lam sawi ka tum lo, sawi tur ka hre bawk lo.. a saptawng thiamzia sawi tur pawhin a saptawng hman hriatthiam a lawi ka nei lo. Mahse, hei erawh ka sawi ve duh, mizo rilruah hian JFa hian ro a rêl tih hi.  Chhia leh tha hriatna nei Mizo tawh phawt chuan JFa hming hre lo kan awm kher lovang. Kan têt lai (ti ve khanglang ang) pawh a tawngkam thiamzia kan sawi nin theih loh kha ni a, chumi awmzia chu naupang thinlungah pawh hmun a chang nasa hle a ni. Chu a lehlindan sawichhawn leh chu thian te zinga kan intihthiehna a ni thin. Ka la hre reng, vawikhat chu zu dawrah hian ‘Man’ tih hi an lo inleh siak a ni awm e, thekhat chuan ‘mipa’ tihna a ni mai a lawm an lo ti sam mai a, “JF, nang han ti ve teh’ an han ti a, a no a tlak pawp a, dawhkàna dah thuai pahin ‘ Vâl hi’ tiin a let e, an ti a.  Vawikhat leh pawh ‘Boy,open the door’ tih hi an lo inleh siak leh a, a let mawi teuh ber khan ‘mama, kawng mi hawn rawh le’ tiin a let a, JFa an han tih tir leh a, ‘ Ka bung dàwntuai te khartung sâwn rawh le’ tiin an let leh zaih mai a ni an ti. Heta tanga kan hmuh tâk chu an sawi fo thin, a thiam bikna, pa taka lehlin hun leh mawi taka lehlin hun a hria tih hi a ni. Kan tet laia kan sawi thin bawk, vawikhat chu a tual leng chu tleirawl rual hian an lo ti ding a, saptawng zirna niawm tak lehkhabu hi an lo keng far mai bawk a, “Ka pu, Saptawng thu mal in hriat tam siak ang” an lo ti a, ani chuan “ saptawng ka thiam reng reng lo” a ti mai a, “ i hriat chhun talin” tiin el tak hian an han ti leh a, a thiam lo thu a sawi leh a, vawithum lai an nawr luih takah chuan a ning ve ta deuh a, “ Vala te u, in lehkhabu ken kha ka siam a nih kha” ati ta a, tleirawl rual chu an ngawi dák e, an ti.
Heng hi thawnthu mai mah nise, naupan lai atang tawhin kan lo ngaisang tawh tih chu in hrethiam mai ang. Keini chauh kan ni dawn lo tih lah a chiang reng mai bawk si. Chuvang chuan JFa hi puitling, a thuziak chhiar thin te thinlungah chauh a tlana lo tih a chiang a, chu ti a nih si chuan Mizo te thinlungah ro a rêl kan ti lo thei lo a ni. Tun thleng hian chu chu ala reh lo va, thu mawi deuh han phuah chhuak ila, “ i va JFa teuh ve” tih chu kan inchawimawina a la ni ta zel chu a nih hi.
A tawngkam thiamzia sawi tak a zárah chuan ka thiam ang tawkin a mawi ropui zual ka`n sawi ve teh ang. An sawi nin theih loh Hamlet  mawlh mai hi a ni, mawi ropui chu ni. Pu L.Keivawm meuh pawhin, “Mizo literaturein a tawn sân lai ber leh, Shakespeara ziak pangngai aia let ngaihnawm thiam” a ti thlawt mai a ni. A ni reng lah taka, Hamlet atang hian, Mizotawng lo mawi theihzia a lang chiang a, amah JFa ngeiin khawvel tawng mawi ber a lo tih hi amah vèk hian a nemnghet ta a ni ber e. Hamleta`n a nu a zilhna ànhlâ a lehlin dan te hi a pui ka ti, a fiah fak mai a, a na hrek hrawk bawk, na viau e ti lo chuan khawvela ànhla mawi berah kei chuan ka chhal tho mai. Shakespeara pawhin rawn hmu leh se, a nuih te lam lam a zat ka ring, “tianga mawi hian ka àn tir lo, mahse, a hauna hle lawi si” a tih bui bui hial ang.
Heta atawngkam hman hi in ngaihtuah ve ngai em, tenawm, misual, mi hur, leplerh, zakthei lo, tih te leh tawngkam bawlhhlawh pakhatmah hmuh tur a awm lo, a nu hauh tir nan, lungphur, fafu, hmuar, pa-kár, phûngsahmim, ek lung, vawk huang, hnawmhnawk, ui chuang, Rose pár, tih te a ni nawk mai, sawi mak hrim hrim tum a, a hlanga dah pawh ka ni lo, tuman tiang hian mi an hauh ngai pawh ka la hre lo, lungphur tih te pei chu mi zilh nana tawngkam tangkai lo lutuk a ni, mahse, heng hmang hian JFa chuan tawngkam mawi a chher tlat si, a insak nana a châk lâk khawm hi a mak teh e maw..!!
A han vuah khawm ta a, ‘.. he i pasal pawm lai, he pa-kâra fafu hmuar bàwm tu lungphur hian...’ tih te, ‘.. he tia khum khata tâl duna, >k lung nena vawk huang chhunga zan tin mai inchhaih vel chu nuam i ti a maw..’ tih te a rawn chhuak ta nawk mai, sawi vek ngai lovin kan hre vek tawh awm e. Engtin nge heng thil nung hming leh thil hming hmanga tawngkam mawi lutuk chher nachang a hriat bik le, Shakespeara hian let chhawng ve dawn ta se, tianga mawi hian a chhuah ngut a nge maw, te ka ti mai mai thin. Ka tawng uar mah mah a nih loh chuan kei chuan a thiam ka ring hauh lo nia!! Nih leh, chu`ng hmang chauh chuan em ni a thiam? teh nang  aw, ‘to be or not to be’ ‘ thih nge dam’ tia a`n letling keuh mai te hian nuih te lam lam ti za a ni. A thiam lutuk hi za lo deuh hian kan khi hui ve thin hlawm em? Mithiam tena an sawi, a tlawrh hunah a tlawrh mawi thiam a, mipa rilruah pa hrakin a thiam tho si a, an tih hi dik tak a ni.
Tawng lehlin chauh hi a lo thiam a nge in la ti fan a.!!khai mah aw, C.Thuamluaia ka ngaihnepna lam ni lo se, a ni nula sèp dan chu ‘Letlang Dingdi’ah khan kan hmu theuh anga, thiam pawh a thiam narawh. ‘kham chhawrdawha Lasi lo dâk chhuak heu a ang ti dawn ila, chu pawh chuan a lam ala hawi lo’a`n ti duh chauh te pawh kha sawi tham tak a ni. Mahse, ti teh ang, duh aiin hrlihfiah a tum rei deuh, JFa ve thung chuan, “ Tisa lei leh vân thilsiam zawng zawng zînga mawi ber tûrah chuan ka chhâl ngam lo che a; mahse, nangmah ka hriatchhuah apiang che hian khawvel zawng zawng hi mawi thar ta thut hian ka hre thin a, ka mi huat em emte chungah lam te pawh hian, rilru ringawt chauh na ná nâ chuan ka nem thei thin zuk nia!” a ti awlsam thên mai a, a mi huat em emte chunga nêm tir thei tu chu a hmelchhe hauh lovang le.
A tawngkam thiamzia hi sawi sawi mah ila kan sawi seng dawn chuang lova, tin, sawi vak pawh a ngai lem lo, kan hre vek tawh. Pawi ta ber erawh chu mual a liam hma lutuk hi a ni. “ Nakinah chuan thangthar chuan uiawm min la ti ve ngawt le”(JFa love letter), te chu ala ti tak deuh deuh a, kan ui turzia hre reng si te chu min la dam pui tawk tawk awm hi a ni a sin le, tunah lah a thusawi dikzia chu a lang telh telh mai si a, Pu Mafa tih dan takah  thih hun a hre thlawt lo a ni.





 
 
       

Read More

Labor Omnia Vincit

Labor Omnia Vincit

- Mapuia Renthlei

 “Labor Omnia Vincit ” hi Latin tawng a ni a, ‘Labor’ tih hrim hrim hi, tih lam ka chhui dawn lo. Chutianga tawng bul chhui tur phei chuan ka thiamna hian ala pha lo hrim hrim, mahse hei erawh ka chiang viau;


A hmel atang reng chuan Pathianni tuk tak nial pawha sa hmeh ngam lo a ni tih a hriat reng a. A jeans pawl da lam tawh pahnih leh T- shirt, college T-shirt chhiar tela pathum tih mai loh chu hak thlak dang a nei hran lo. An khuaah chuan chu`ng a thawmhnaw neihsa hmanga inkhawm chu a intlahrunawm lem loh. Mahse, Aizawlah chuan a zahpuiawm lek lek a, chu`ng nena inkhawm chu thil tih chi ni pawhin a langlo hial zawk a ni. Chuvang chuan vawi tam inkhawm a thulh tawh a, thlakhatah vawi thum vel chu a inkhawm ve thin a; zan thim tham a chuh thin.


Kum 2002 khan 1st PU chu a kal tan ve a, chu pawh a chhungte chuan an chawm theih tawh loh tur thu an hrilh a, mahse amahina a inhuam tlat vanga kal lui hram chauh a ni. Mi in lauhin a han awm a, veng lailum chu sawi loh, véng hmâwrah pawh a tlaberh lai lo chu atan in manto an tling zel si. Tichuan inhlawhna zawn ngai bawk, class kal ngai bawk, a inhlawhna hmuh chhun te lah chu a awmna atanga hla tak an ni thin si a tukthuan a nghei a ngai ta fo mai. Chu aimaha a pawi tih thin chu a awm chhan ber, class kal a thulh ta fo chu a ni, mahse, chaw nghei a class kal nge, ei tur tlem a zawng neih vea thiante tâ copy mai, chu bak duh thlan tur a nei lo. 


Chu retheihna chuan mi inthlahrung mi hrim hrim a nih vang pawh ni lovin, a inkiltawih tir a,  khawimaw laia thiante nena inkawm ho dal dal te pawh chak viau thin mah se, a kawm rual tur, amah ang thian tur a nei si lo. Zahzumna tam tak hi retheihna vang a ni tih pawh a hrechiang hle ta ve ang.


Thawnthu bu a chhiar thenkhat, amah ang bawka rethei, mahse nula fel leh hmeltha tak tawnga, inhmangaih taka lengdûn ang te tal ni si chuan a zia a zia pawh a awm mahnâ. Mahse, a nun chu thawnthu ziaktuin a duh ang tawka retheia a phuah ni mai awm a mawi a ni thung. Chatuan Pâ hian mahni nunna inchhah phal ngat se chu a beidawn rum rum avanga vawi tam a nunna a chhah hi a tam tawh ang, mahse a beidawn hlen ngai loh avang chauhin a la nung hram hram a ni. ‘Hnathawktu chu hlawh hmu tlak a ni’ tih thu chu a hre reng a, chuvang chuan beidawnna chu inhnehtir a tum hauh lo.
Tichuan hun chu a kal zel a, rim taka thawk chung chuan College pawh chu a han zo fel thei hram a, a result pawh tha em em lo mah se, pangngai tak a ni. Khawvel chu a vir ngaiin a vir zel a, thil thar tam tak a rawn hring chhuak a, chu khawvel vir mup mup chuan a nunah eng thil thar nge a her chhuah pui ve tak le!


Kum 2010 a her chhuah meuh chuan College lian tak pakhatah Professor hna a thawk a, tin a hming bulah pawh Dr. tih a chuang vah tawh bawk. Chu aimaha a inchhuanna zawk chu,  ‘Lehkhabu rotling’, zirlaite tana lehkhabu ràwntlâk, a topic-ah na na na chuan chu ai baka lehkhabu ràwntlâk awm tawh chuang lo tur a ziak chu a ni.


Chu lehkhabu rotling tak a chhuah theih chhan miina an zawh chuan ti hian a lo chhâng a, “ Thawhrimna chuan beidawna a tudawl thin” tiin.

(GAC Today-a chhuah a ni tawh a, ka’n dah ve mai mai ang e.)

Read More

Ram Dài Senhri

RAM DAI SENHRI




Hrângtur Zopui tláng kâr atanga ni lo chhuak chuan N.Vanlaiphai khaw dung leh vâng chu a chhun no phút mai a. Fûr laia Dârthlalang tláng bâwmtu phûl hring dup maite pawh chu thâl khawrona chuan a hmet ro bim bem hlawm a; mahse, chu tak chu Khuanu themthiamzia tilangtu a ni lawi si. Zîng nichhuak êng no takin a chu'ng phûl ro bem bum a'n chhun meuh chuan ‘phûl hring dup’ a nih loh avânga ‘lâwmthu sawi tawngtai’ neih mai pawh thil awl tak a ni. Chutah zet chuan ‘Dârthlalang tláng’ chu ‘Rangkachak tláng’ tih hming pu hial tlâka mawi a ni.
Ni a lo tlángsáng a, tûkthuan ei kham chuan an duh rèng vâng leh châk êm êm bîk vâng ni lovin,an eizawnnain a phùt miau si avângin khuaa mi tam zâwk chuan ram lam an pan sung sung a.
 A \hen Zopui lamah an kal a, a then Alu hmun lamah, chhim leh hmâr, chhak leh thlang hawi zâwngin an liam zut zut hlawm a. ‘Ruak leh zâng hiauin kan chhuk kal a, chau leh rit phur chungin chhovah haw kawng kan zawh leh si,’ tihte chu Chhirbi lama feh thînte chuan an hre chiang ngawt ang le. Mahse, pi leh pute remhriat loh dân a ni miau a, sawisèl tinah pawh an tin lêm lo.
Chutia lungawi taka Chhirbi kawngchhuk zawhthlâk zêl hnu chuan ‘Hnúmlui’ kan thleng a. Chu lui chu a fûr a \hâla feh kalte tui chawi ber a ni a, a tui a thiangin a hit raih mai a; chhâwlhâl tân chuan in manhla tak a ni.Chu lui pêla lo nei rêng rêng chuan pên 50 pawh an pên leh hmain, râl vawmphâk leka eng thing nge tih pawh hriat tawh loh thingkûng ro bum mai leh a lêra ‘Senhri Pâr’ vul chék mai chu an hmuh hmaih hauh lo vang le!
Chapo taka a fâla a din luah vânga langsâr a ni lo va, a hmun a ual-âu êm vânga langsâr lah a ni nahek lo. Thing tha pui pui ding thelh sung kâra thingro awmchhun a nih avâng leh, hnah awm ve lohna thing awmchhun a nih vâng chauha langsâr ve mai a ni.
Hmun rem lo takah chuan inhamtâng ve tâwk tâwk tih hriat tak hian a ding àwn bai a. Thlî-in beng fuh se chu rei a daih hauh lo vang le tih palh awl tak a ni. Mahse, khawi lam thlichhia emaw vânga a zungpui inkarphawhtîr chu tlàwma la hliah hliah hmêl a pu thung. Amah bâwmtu awmchhun Senhri chu chhuang ve niâwm tak hian a zâr tlabal lo thenkhat zînga sáng ber chuan a lekkawh vah mai bawk a; nunna nei lo thing ro pakhat ve mai mah ni se, a bula thing hring lian pui pui, zâr dem dum aiin a mawi nêp bîk chuang hauh lo.
Chu thingzâr tlâwm takah chuan Senhri chu a pârvul chék reng a, a vui ngai lo. Chu thingzârah chuan a bei satliah mai lo va, a zungpui tak meuh meuhin nghet takin a pawm thlap mai a ni. Fûrpui do dûnin nipui an dodai a, phatsan chu sawi loh a theih ang tâwkin thlasikah pawh Senhri chuan a tuamlum tâwk tâwk zâwk a ni.
Tûk dang ang bawkin chu zîng nichhuak duhawm tak chu hrâmthiam va tinréngten lâwma zai an vâwr lai leh zîng boruak thiang takin a lo chawi vêl kârah Senhri pawh chuan pâr a lo chhuang ve a, Khuanu duan ang tè-in Siamtu ropuizia an puangchhuak ve a ni. A pâr chu tè hle mah se, chu aia pâr lian beisei chuang hmêl loh tak hian thlifîm chhêm zâwng chuan a phe hlep hlep a; chu a hmêl hlim tak, ri lova a nuiri chu khawpui ri dum dum \hînte ai chuan a ring zâwk hial ta ve ang. Chu ze duhawm tak pu, fûrpui leh nipui lai pawh thliar lo, thâl khawro leh thâlva êk pawh a chàr bem bum lai pawha vul chák reng chu ‘Senhri’ ti satliah mai lova, ‘Senhri pâr zaidam leh nunném’ tih hming vuaha phú hliah hliah a ni.
Chu ramngaw dai ruih mai leh Zotuithiang luang ri her her pawlh mawi tur tâwk leka râl hla tâwka Kíltheihrawk lo hrâm rãih rãih chuan a chhak lawka ‘Vaubê,’ chapo taka lo pâr vul chúk chu en kânin, a thlanga Senhri pâr lo vul chék chu a thlîrtîr che ang a, chutah chuan ‘Lungawina famkim’ i zir chhuak hial ang! Chutih hunah zawng, i thinrim lai ber emaw, hnathawh chauh lai ber pawh ni se, thlang lam thlifîm thaw heuh heuh chuan a chhêm nui ver ver tawh ang che.
Chu mai ni lo, chu Senhri pâr zaidam leh nunnêm chuan lunglêng ngai lo mite nun chu damchhan rêng nei lo, nikinni a la thlen loh vâng maia nung ve ang lek a chantîr a, he khawvêl her ruala her, buai ruala buai ve, lunglên chu sawi loh, nunhlui ngaihnate paw'n an khualpâng en mai mai hial zâwk a, an tân chuan leilung mawina hi ‘kawmchâr saidai’ tluk leka mawina nei lo a ni si.
Mahse, lunglêng mite tân erawh chuan ramngaw dur leh dai dup maia Senhri pâr vul chák hmuh chu thlalêr ramrova tuikhur hmuh ang hlauh a ni thung. Hah a tidam satliah lo va, lung a tiawi veng veng mai a ni. Khawvêl a timawiin hringnun a tihlû a, ruam khawkrawk pui pui a timawi zual thîn.
Mahse, chu'ng fakna aw-ka zawng zawng pawh chu pakhat të mah hre lovin thli chhêm dân dân chuan a la phe hlep hlep reng a; hla siamtuten hmêl\ha tehkhin nan an hmang tihte hi hre ve tak ang maw.! A phalna la hmasa lova hringmiten a inhmeh tur bera an ngaih, ‘Senhri’ lo tih ve ngawt avâng pawh hian a vui rum rum thei ang em le..?? Mihringah rawn chang thut se, ‘ka zia a phawk zo lo’ tiin a rawn sawisêl mai lo vang maw..? Teuh lo, a vui lo vang. Chu ‘Ramdai Senhri’ chuan eng hming pawh pu se, a mawipui vek ang a, a hming tur hliah hliah ang maiin a inhmeh leh êm êm tho vang. A tân chuan ‘hming’ hi ze phochhuah nana pawimawh ber lo va, a nihna chuan a ni a zia pho chhuak zâwk ni.
Ni tla tur chu sen no leh phút tawhin Khawngtláng-ah chuan a chanve vêl chu a pil leh ruai tawh a. Siang lawi tur sîrvâ an chiar nak nak mai bawk a; chu achhapah siang lawipui tur hmu zo lo niâwm sava thenkhat an lo hrâm ve kâk kâk mai bawk nen, ramsa chi hrang hrang leh pârmawi chi hrang hrangten lungrualna tláng atanga tlai ni tla tur an lo thlîr liam thap ang chuan, Khuanu'n a duan ang anga lungawi, a hringnun hman chhûnga vuina rëng nei lo hmêlpu, lungawina vân ruah leh zaidamna leithatena an chàwm, a pâr chhuang tura thing tláwm tak thing ro satliah thlangtu Senhri pawh chuan a awmna ramdai atang chuan tlai ni tla tur chu lenkâwlah a thlah liam ve ta a. 1 

Read More

"Zo bàwm thingtin pâr vul ching cheng"

Khuanu hian a duang thiam bik e tiru...?

Read More

Nun awhawm

Khawvelah hian mi chi hrang hrang kan chêng a, mihausa te, rethei te kan chêng a. Hmelṭha leh ṭha lem lo thlengin kan kim biai a. Mi chak te, mi thiltithei te chu he khawvel ngaih chuan nun awhawm an ni a, chuti ang mi nih châk chuan thiamtin kan zir hlawm a nih hi. Neih zawng zawng pawh séng hreh lovin zirna ṭha leh thiamna sáng rûnah kan tu leh fate kan intir liam a; kan zawn ber kan awh ngawih ngawih nun nawmna erawh kan hmu chuang lem hlei lo va.

Ṭhenkhat erawh chuan chung mite nun chu han tem vein, miropui leh mi thiltihei, mi lâr leh tlangvâlte ngaihzàwn rawn khawpa hmel\ha an han ni ve bawk a, mahse, mi dang tán nun awhawm an ni thei chuang reng reng lo, engvang nge ni ta ang le? Chutih lai chuan heng kan sawi tak ropuina te, hausakna te pawhina a vûr lem loh mihring an lo awm ve leh bawk a, mahse ṭhenkhat erawh chu an nun a awhawm riau lawi si, engvang nge?

A chhànna chu heng mite nun aṭang hian i’n zir dawn teh ang;

Mizo léngkhawmzâiah na ná nâ chuan ani tluka phuah thiam leh a thlûk pawh Mizo ze mila phuah thiam awm tawh chuang lo tur Patea chuan ti hian hla a lo phuah nia mawle!

“Aw Lalpa, Davida leh a thlah Arsi,

I felna ram atân Nangin min buatsaih;

Ka lâwmna tuifinriat angin a liam a,

Thih lui kamah zaiin i hming ka fak ang.” tiin.

Ngun takin han chhiar ila, Pathian a hmuh chianzia a lang nghal a. A lâwmna pawh chu tuifinriat fâwn liam ang maiin a’n tehkhin a. Pathian a hmuh chian ém vanga a làwmna hi a namai lo asin; a sáng ka ti. Patea hian chawimawina sáng a dawn kan hre lova, mi thiam fál tak a nih kan hre lo. Harsatna chhetê kan han tâwk ve a, Pathian fak kan han harsat nghal em em ringawt a. Patea erawh chuan, “Thih lui kamah pawh zaiin i hming ka fak ang,” a la ti thei a nia, a nun hi a awhawm ka ti!!

Midel Suakliana pawhin ti hian hla a lo phuah ve bawk a;

“Aw, hmangaihna ka sawi thiam lo

Na, ka ngâwi thei lo;

Lei leh vân Lalpa, ropui leh thianghlim mawizia,

Haleluia, thiam tâwk tal hian, aw i thlîr ang u.” tiin.

He hla pawh hi a ropui asin! Suaklina chanchin hrim hrim hi zir tham a ni a, Pathian a ṭihzia leh Pathiana a innghahzia te pawh entawn tham a ni; chu lam erawh chu khêk ta ila. Pathian hmangaihna chu chiang takin a hmu a, châng dang kan thlir pawhin a ênzia leh mawizia ngawt hi a sawi a sawi mai a. Mahse a duh angin a sawichhuak thiam si lo, chuti chung chuan, “Ka sawi thiam lo na, ka ngâwi thei lo,” a ti ṭawk ṭawk a, Paula ang deuhin, a thil hmuh leh hriat te hi sawi loin a awm thei lo a ni! A tawpah, “thiam tâwk tal hian, aw i thlir ang u,” a la ti hram a. Pathian aṭanga hmangaihna kan chhar thar te, malsâwmna te, nunthar kan chhar te hi kan ngawihbo pui mai ṭhin nge, puanchhuah pawh ngai ti lem lovin kan miṭha ṭhut vauh vauh mai ṭhin.

Mizo zînga lênglàwng leh Pathian hla phuah thiam hmingthang leh solfa pawh thiamber pawla chhàl ngam, Krismas hlaah ngat phei chuan Sapho ai aia hla thuah pawh phuah nalh thei zawk Pu Rokunga pawhin,

“Sualin bo mah ila, 

Tu dang ka thlang chuang lo;

Ka damchhan ber ka lo hre lo,

Lalpa min ngaidam rawh.” 

a lo ti ve mêk bawk a. Pu Rokunga hian a damchhan a hrechiang a, sual khur aṭang pawha Isua bâk a thlan chuan loh tur thu a rawn au chhuahpui a. A cháng dang kan chhiar chuan, a hun hma lama a lo sualzia leh a damchhan dik tak a lo hriat loh avanga inchhir chungin ngaihdam a dîl mawlh mawlh mai a ni. Chutah, a damchhan a dik tak a hmuhchian avangin ti hian a hla chu a tláng a han kawm leh a, 

“Ka thla chau a châwl ta,

I thisen luangah chuan;

A ropui dawn mang e,

I chhandamna hmun râlmuanga

Ka châwl kumkhua tur chu.” tiin.

Heng lo pawh hi hla ṭha tak tak, ropui tak tak a tam awm e, tun atan chuan duhtâwk rih ila. 

Awle, Chhiartu duh tak, heng kan hla rawn tàrlan aṭang hian NUN AWHAWM chu kan hre thei tawh em? Chhungkuaah harsatna kan tawk a, kan beidawng mai ṭhin em? Kan serthlum emaw, kan buh emaw  a lo kàngin, kan thar tlem a. Tin, kan faten, sual kawng zawhin mi pawi an khawih a, kan mangang ṭhin em? Midang i awt ṭhin tiraw? Mite chuan ‘Thih lui kamah záiin i hming ka fak ang” an ti thei asin!

I inkhawm ziah a, mi felah i inngai ngawt a, tihtur i ti fel thlap bawk a, mahse i lám ngai lo maw? A nih leh, i piang thar ngei a, mahse lâm i zak tlat tiraw? Thu sawi chu sawi loh, ṭantu nih pawh i pha ṭhin maw? “Aw hmangaihna ka sawi thiam lo na, ka ngâwi thei lo” titu te zuk awm bik a!!

Misual i ni a, mi nuihzat leh endawng i ni a, i nun kha miin an awt lo tih pawh i hai lo. Insiamṭhat i duh, mahse, sual laklawh tawha inhriain, i inkhawm ve pawhin mi nuih i hlau maw? “Sualin bo mah ila, tudang ka thlang chuang  lo;” i ti ve thei tho asin!

Heng zawng zawng neih kim i duh chuan Isua Krista hi ring la, Amahah innghat la tichuan NUN AWHAWM i lo ni mai ang; Pathian hruai apiangte Pathian fate an ni si a.

Amen

Read More