Monday 14 November 2011

JF-a


PU JF-A LEHKHABU TLANGZARHNAAH KA KAL VE A

Thianpa VLC-a, ‘Pathianthua miril Suakliana leh a hla te’ tih ziaktu-ina “Mafa te`n JFa lehkhabu chhuah an tum kha” a tih ri chuan ka beng a verh zar mai a.  ‘JF’ tih ri leh inziak hmuh tawha phi cheng, keia tân chuan beng tun hru a “ eng a..?” han tih hû chu thil mak a ni lo.  Chu thu chuan ka beng a verh satliah lo va, ka nghakhlel lutuk chu awm ngaihna ka hre lo thelh a ni.
A kar leh maiah chuan chanchinbuah,chhuah an tum thu ka hmu ta mai reng a, chuta ka han phur zia mai chuh..!! A chhuah hma chuan chanchinbuah tuktin an rawn chhuah a, kei pawh chuan ka en nitin ve mai a. Ka hmuh phaka JF tih chuang reng reng hi chu amah a ni emaw ni lo emaw, ka thlir zui vawng vawng fo reng a ni.  Chutiang taka ngaihsán tum chu ka ni ve a, ngaihsán tum ka`n tih chhan chu, Hruaitluanga Chawngte`in, “ Pu JFa kha ka hmu pha lo va, a chhan chu kum vang a ni a, Ka hre phak lo va, chu erawh chu ka thluak vang a ni” a tih ang deuh khan, an ni lehzel pawhin chutianga an tih chuan kei tehlul chuan ngaisan pawh ka lo ngaisáng phák reng reng hleinem maw le.. mahse ka mi ngaigsan ber a ni lawi si.
Tichuan tahrik ni 8 (JFa tihdan kherin) chuan thianpa T.S Khupchawng nen I&PR lam chu kan pan ve ta a. TSa erawh Pu Mafa sawmna hmu a nih avangin a tan kal loh a inthlahrunawm zawk hial ang a, kei erawh JFa ngaihsán vang chauha kal tum ve mai ka ni. Thutna tha chan loh hlauin a chuh helh helh ka la ni zui a, mahse, tan hnu thleng pawha an rawn luh belh zel avang chuan ka inthlahrung leh hnu hnawh a, a rawn lûta te lah chu mi challang pui pui an ni leh nghal a, sàwmna an hmu bîk awm lo emai tih chi rual loh te khân thutna an han haihchham ta a nih hlawm kha, mahse,chu`ng ho avang mai mai chuan chu ni pawimawh chu bawhpelh ka tum bîk hauh lo. Sáwmtu neih that thutin ka thu vauh vauh a, anni thutna tur buaipuia kal pawh ka ni lo ve, tin, anni chu sàwm annih avangin an kal a ni mai a, kei te chu sàwm chawp ngai lova kal ngat a sin ka nih, kan inpawimawh hleih em..!
A enga pawh chu nise engvanga he thu hi ziak ve ta ngawt nge ka nih.  JFa hian mizo literature a tihmasawn tih lam sawi ka tum lo, sawi tur ka hre bawk lo.. a saptawng thiamzia sawi tur pawhin a saptawng hman hriatthiam a lawi ka nei lo. Mahse, hei erawh ka sawi ve duh, mizo rilruah hian JFa hian ro a rêl tih hi.  Chhia leh tha hriatna nei Mizo tawh phawt chuan JFa hming hre lo kan awm kher lovang. Kan têt lai (ti ve khanglang ang) pawh a tawngkam thiamzia kan sawi nin theih loh kha ni a, chumi awmzia chu naupang thinlungah pawh hmun a chang nasa hle a ni. Chu a lehlindan sawichhawn leh chu thian te zinga kan intihthiehna a ni thin. Ka la hre reng, vawikhat chu zu dawrah hian ‘Man’ tih hi an lo inleh siak a ni awm e, thekhat chuan ‘mipa’ tihna a ni mai a lawm an lo ti sam mai a, “JF, nang han ti ve teh’ an han ti a, a no a tlak pawp a, dawhkàna dah thuai pahin ‘ Vâl hi’ tiin a let e, an ti a.  Vawikhat leh pawh ‘Boy,open the door’ tih hi an lo inleh siak leh a, a let mawi teuh ber khan ‘mama, kawng mi hawn rawh le’ tiin a let a, JFa an han tih tir leh a, ‘ Ka bung dàwntuai te khartung sâwn rawh le’ tiin an let leh zaih mai a ni an ti. Heta tanga kan hmuh tâk chu an sawi fo thin, a thiam bikna, pa taka lehlin hun leh mawi taka lehlin hun a hria tih hi a ni. Kan tet laia kan sawi thin bawk, vawikhat chu a tual leng chu tleirawl rual hian an lo ti ding a, saptawng zirna niawm tak lehkhabu hi an lo keng far mai bawk a, “Ka pu, Saptawng thu mal in hriat tam siak ang” an lo ti a, ani chuan “ saptawng ka thiam reng reng lo” a ti mai a, “ i hriat chhun talin” tiin el tak hian an han ti leh a, a thiam lo thu a sawi leh a, vawithum lai an nawr luih takah chuan a ning ve ta deuh a, “ Vala te u, in lehkhabu ken kha ka siam a nih kha” ati ta a, tleirawl rual chu an ngawi dák e, an ti.
Heng hi thawnthu mai mah nise, naupan lai atang tawhin kan lo ngaisang tawh tih chu in hrethiam mai ang. Keini chauh kan ni dawn lo tih lah a chiang reng mai bawk si. Chuvang chuan JFa hi puitling, a thuziak chhiar thin te thinlungah chauh a tlana lo tih a chiang a, chu ti a nih si chuan Mizo te thinlungah ro a rêl kan ti lo thei lo a ni. Tun thleng hian chu chu ala reh lo va, thu mawi deuh han phuah chhuak ila, “ i va JFa teuh ve” tih chu kan inchawimawina a la ni ta zel chu a nih hi.
A tawngkam thiamzia sawi tak a zárah chuan ka thiam ang tawkin a mawi ropui zual ka`n sawi ve teh ang. An sawi nin theih loh Hamlet  mawlh mai hi a ni, mawi ropui chu ni. Pu L.Keivawm meuh pawhin, “Mizo literaturein a tawn sân lai ber leh, Shakespeara ziak pangngai aia let ngaihnawm thiam” a ti thlawt mai a ni. A ni reng lah taka, Hamlet atang hian, Mizotawng lo mawi theihzia a lang chiang a, amah JFa ngeiin khawvel tawng mawi ber a lo tih hi amah vèk hian a nemnghet ta a ni ber e. Hamleta`n a nu a zilhna ànhlâ a lehlin dan te hi a pui ka ti, a fiah fak mai a, a na hrek hrawk bawk, na viau e ti lo chuan khawvela ànhla mawi berah kei chuan ka chhal tho mai. Shakespeara pawhin rawn hmu leh se, a nuih te lam lam a zat ka ring, “tianga mawi hian ka àn tir lo, mahse, a hauna hle lawi si” a tih bui bui hial ang.
Heta atawngkam hman hi in ngaihtuah ve ngai em, tenawm, misual, mi hur, leplerh, zakthei lo, tih te leh tawngkam bawlhhlawh pakhatmah hmuh tur a awm lo, a nu hauh tir nan, lungphur, fafu, hmuar, pa-kár, phûngsahmim, ek lung, vawk huang, hnawmhnawk, ui chuang, Rose pár, tih te a ni nawk mai, sawi mak hrim hrim tum a, a hlanga dah pawh ka ni lo, tuman tiang hian mi an hauh ngai pawh ka la hre lo, lungphur tih te pei chu mi zilh nana tawngkam tangkai lo lutuk a ni, mahse, heng hmang hian JFa chuan tawngkam mawi a chher tlat si, a insak nana a châk lâk khawm hi a mak teh e maw..!!
A han vuah khawm ta a, ‘.. he i pasal pawm lai, he pa-kâra fafu hmuar bàwm tu lungphur hian...’ tih te, ‘.. he tia khum khata tâl duna, >k lung nena vawk huang chhunga zan tin mai inchhaih vel chu nuam i ti a maw..’ tih te a rawn chhuak ta nawk mai, sawi vek ngai lovin kan hre vek tawh awm e. Engtin nge heng thil nung hming leh thil hming hmanga tawngkam mawi lutuk chher nachang a hriat bik le, Shakespeara hian let chhawng ve dawn ta se, tianga mawi hian a chhuah ngut a nge maw, te ka ti mai mai thin. Ka tawng uar mah mah a nih loh chuan kei chuan a thiam ka ring hauh lo nia!! Nih leh, chu`ng hmang chauh chuan em ni a thiam? teh nang  aw, ‘to be or not to be’ ‘ thih nge dam’ tia a`n letling keuh mai te hian nuih te lam lam ti za a ni. A thiam lutuk hi za lo deuh hian kan khi hui ve thin hlawm em? Mithiam tena an sawi, a tlawrh hunah a tlawrh mawi thiam a, mipa rilruah pa hrakin a thiam tho si a, an tih hi dik tak a ni.
Tawng lehlin chauh hi a lo thiam a nge in la ti fan a.!!khai mah aw, C.Thuamluaia ka ngaihnepna lam ni lo se, a ni nula sèp dan chu ‘Letlang Dingdi’ah khan kan hmu theuh anga, thiam pawh a thiam narawh. ‘kham chhawrdawha Lasi lo dâk chhuak heu a ang ti dawn ila, chu pawh chuan a lam ala hawi lo’a`n ti duh chauh te pawh kha sawi tham tak a ni. Mahse, ti teh ang, duh aiin hrlihfiah a tum rei deuh, JFa ve thung chuan, “ Tisa lei leh vân thilsiam zawng zawng zînga mawi ber tûrah chuan ka chhâl ngam lo che a; mahse, nangmah ka hriatchhuah apiang che hian khawvel zawng zawng hi mawi thar ta thut hian ka hre thin a, ka mi huat em emte chungah lam te pawh hian, rilru ringawt chauh na ná nâ chuan ka nem thei thin zuk nia!” a ti awlsam thên mai a, a mi huat em emte chunga nêm tir thei tu chu a hmelchhe hauh lovang le.
A tawngkam thiamzia hi sawi sawi mah ila kan sawi seng dawn chuang lova, tin, sawi vak pawh a ngai lem lo, kan hre vek tawh. Pawi ta ber erawh chu mual a liam hma lutuk hi a ni. “ Nakinah chuan thangthar chuan uiawm min la ti ve ngawt le”(JFa love letter), te chu ala ti tak deuh deuh a, kan ui turzia hre reng si te chu min la dam pui tawk tawk awm hi a ni a sin le, tunah lah a thusawi dikzia chu a lang telh telh mai si a, Pu Mafa tih dan takah  thih hun a hre thlawt lo a ni.





 

     

JF-a


PU JF-A LEHKHABU TLANGZARHNAAH KA KAL VE A

Thianpa VLC-a, ‘Pathianthua miril Suakliana leh a hla te’ tih ziaktu-ina “Mafa te`n JFa lehkhabu chhuah an tum kha” a tih ri chuan ka beng a verh zar mai a.  ‘JF’ tih ri leh inziak hmuh tawha phi cheng, keia tân chuan beng tun hru a “ eng a..?” han tih hû chu thil mak a ni lo.  Chu thu chuan ka beng a verh satliah lo va, ka nghakhlel lutuk chu awm ngaihna ka hre lo thelh a ni.
A kar leh maiah chuan chanchinbuah,chhuah an tum thu ka hmu ta mai reng a, chuta ka han phur zia mai chuh..!! A chhuah hma chuan chanchinbuah tuktin an rawn chhuah a, kei pawh chuan ka en nitin ve mai a. Ka hmuh phaka JF tih chuang reng reng hi chu amah a ni emaw ni lo emaw, ka thlir zui vawng vawng fo reng a ni.  Chutiang taka ngaihsán tum chu ka ni ve a, ngaihsán tum ka`n tih chhan chu, Hruaitluanga Chawngte`in, “ Pu JFa kha ka hmu pha lo va, a chhan chu kum vang a ni a, Ka hre phak lo va, chu erawh chu ka thluak vang a ni” a tih ang deuh khan, an ni lehzel pawhin chutianga an tih chuan kei tehlul chuan ngaisan pawh ka lo ngaisáng phák reng reng hleinem maw le.. mahse ka mi ngaigsan ber a ni lawi si.
Tichuan tahrik ni 8 (JFa tihdan kherin) chuan thianpa T.S Khupchawng nen I&PR lam chu kan pan ve ta a. TSa erawh Pu Mafa sawmna hmu a nih avangin a tan kal loh a inthlahrunawm zawk hial ang a, kei erawh JFa ngaihsán vang chauha kal tum ve mai ka ni. Thutna tha chan loh hlauin a chuh helh helh ka la ni zui a, mahse, tan hnu thleng pawha an rawn luh belh zel avang chuan ka inthlahrung leh hnu hnawh a, a rawn lûta te lah chu mi challang pui pui an ni leh nghal a, sàwmna an hmu bîk awm lo emai tih chi rual loh te khân thutna an han haihchham ta a nih hlawm kha, mahse,chu`ng ho avang mai mai chuan chu ni pawimawh chu bawhpelh ka tum bîk hauh lo. Sáwmtu neih that thutin ka thu vauh vauh a, anni thutna tur buaipuia kal pawh ka ni lo ve, tin, anni chu sàwm annih avangin an kal a ni mai a, kei te chu sàwm chawp ngai lova kal ngat a sin ka nih, kan inpawimawh hleih em..!
A enga pawh chu nise engvanga he thu hi ziak ve ta ngawt nge ka nih.  JFa hian mizo literature a tihmasawn tih lam sawi ka tum lo, sawi tur ka hre bawk lo.. a saptawng thiamzia sawi tur pawhin a saptawng hman hriatthiam a lawi ka nei lo. Mahse, hei erawh ka sawi ve duh, mizo rilruah hian JFa hian ro a rêl tih hi.  Chhia leh tha hriatna nei Mizo tawh phawt chuan JFa hming hre lo kan awm kher lovang. Kan têt lai (ti ve khanglang ang) pawh a tawngkam thiamzia kan sawi nin theih loh kha ni a, chumi awmzia chu naupang thinlungah pawh hmun a chang nasa hle a ni. Chu a lehlindan sawichhawn leh chu thian te zinga kan intihthiehna a ni thin. Ka la hre reng, vawikhat chu zu dawrah hian ‘Man’ tih hi an lo inleh siak a ni awm e, thekhat chuan ‘mipa’ tihna a ni mai a lawm an lo ti sam mai a, “JF, nang han ti ve teh’ an han ti a, a no a tlak pawp a, dawhkàna dah thuai pahin ‘ Vâl hi’ tiin a let e, an ti a.  Vawikhat leh pawh ‘Boy,open the door’ tih hi an lo inleh siak leh a, a let mawi teuh ber khan ‘mama, kawng mi hawn rawh le’ tiin a let a, JFa an han tih tir leh a, ‘ Ka bung dàwntuai te khartung sâwn rawh le’ tiin an let leh zaih mai a ni an ti. Heta tanga kan hmuh tâk chu an sawi fo thin, a thiam bikna, pa taka lehlin hun leh mawi taka lehlin hun a hria tih hi a ni. Kan tet laia kan sawi thin bawk, vawikhat chu a tual leng chu tleirawl rual hian an lo ti ding a, saptawng zirna niawm tak lehkhabu hi an lo keng far mai bawk a, “Ka pu, Saptawng thu mal in hriat tam siak ang” an lo ti a, ani chuan “ saptawng ka thiam reng reng lo” a ti mai a, “ i hriat chhun talin” tiin el tak hian an han ti leh a, a thiam lo thu a sawi leh a, vawithum lai an nawr luih takah chuan a ning ve ta deuh a, “ Vala te u, in lehkhabu ken kha ka siam a nih kha” ati ta a, tleirawl rual chu an ngawi dák e, an ti.
Heng hi thawnthu mai mah nise, naupan lai atang tawhin kan lo ngaisang tawh tih chu in hrethiam mai ang. Keini chauh kan ni dawn lo tih lah a chiang reng mai bawk si. Chuvang chuan JFa hi puitling, a thuziak chhiar thin te thinlungah chauh a tlana lo tih a chiang a, chu ti a nih si chuan Mizo te thinlungah ro a rêl kan ti lo thei lo a ni. Tun thleng hian chu chu ala reh lo va, thu mawi deuh han phuah chhuak ila, “ i va JFa teuh ve” tih chu kan inchawimawina a la ni ta zel chu a nih hi.
A tawngkam thiamzia sawi tak a zárah chuan ka thiam ang tawkin a mawi ropui zual ka`n sawi ve teh ang. An sawi nin theih loh Hamlet  mawlh mai hi a ni, mawi ropui chu ni. Pu L.Keivawm meuh pawhin, “Mizo literaturein a tawn sân lai ber leh, Shakespeara ziak pangngai aia let ngaihnawm thiam” a ti thlawt mai a ni. A ni reng lah taka, Hamlet atang hian, Mizotawng lo mawi theihzia a lang chiang a, amah JFa ngeiin khawvel tawng mawi ber a lo tih hi amah vèk hian a nemnghet ta a ni ber e. Hamleta`n a nu a zilhna ànhlâ a lehlin dan te hi a pui ka ti, a fiah fak mai a, a na hrek hrawk bawk, na viau e ti lo chuan khawvela ànhla mawi berah kei chuan ka chhal tho mai. Shakespeara pawhin rawn hmu leh se, a nuih te lam lam a zat ka ring, “tianga mawi hian ka àn tir lo, mahse, a hauna hle lawi si” a tih bui bui hial ang.
Heta atawngkam hman hi in ngaihtuah ve ngai em, tenawm, misual, mi hur, leplerh, zakthei lo, tih te leh tawngkam bawlhhlawh pakhatmah hmuh tur a awm lo, a nu hauh tir nan, lungphur, fafu, hmuar, pa-kár, phûngsahmim, ek lung, vawk huang, hnawmhnawk, ui chuang, Rose pár, tih te a ni nawk mai, sawi mak hrim hrim tum a, a hlanga dah pawh ka ni lo, tuman tiang hian mi an hauh ngai pawh ka la hre lo, lungphur tih te pei chu mi zilh nana tawngkam tangkai lo lutuk a ni, mahse, heng hmang hian JFa chuan tawngkam mawi a chher tlat si, a insak nana a châk lâk khawm hi a mak teh e maw..!!
A han vuah khawm ta a, ‘.. he i pasal pawm lai, he pa-kâra fafu hmuar bàwm tu lungphur hian...’ tih te, ‘.. he tia khum khata tâl duna, >k lung nena vawk huang chhunga zan tin mai inchhaih vel chu nuam i ti a maw..’ tih te a rawn chhuak ta nawk mai, sawi vek ngai lovin kan hre vek tawh awm e. Engtin nge heng thil nung hming leh thil hming hmanga tawngkam mawi lutuk chher nachang a hriat bik le, Shakespeara hian let chhawng ve dawn ta se, tianga mawi hian a chhuah ngut a nge maw, te ka ti mai mai thin. Ka tawng uar mah mah a nih loh chuan kei chuan a thiam ka ring hauh lo nia!! Nih leh, chu`ng hmang chauh chuan em ni a thiam? teh nang  aw, ‘to be or not to be’ ‘ thih nge dam’ tia a`n letling keuh mai te hian nuih te lam lam ti za a ni. A thiam lutuk hi za lo deuh hian kan khi hui ve thin hlawm em? Mithiam tena an sawi, a tlawrh hunah a tlawrh mawi thiam a, mipa rilruah pa hrakin a thiam tho si a, an tih hi dik tak a ni.
Tawng lehlin chauh hi a lo thiam a nge in la ti fan a.!!khai mah aw, C.Thuamluaia ka ngaihnepna lam ni lo se, a ni nula sèp dan chu ‘Letlang Dingdi’ah khan kan hmu theuh anga, thiam pawh a thiam narawh. ‘kham chhawrdawha Lasi lo dâk chhuak heu a ang ti dawn ila, chu pawh chuan a lam ala hawi lo’a`n ti duh chauh te pawh kha sawi tham tak a ni. Mahse, ti teh ang, duh aiin hrlihfiah a tum rei deuh, JFa ve thung chuan, “ Tisa lei leh vân thilsiam zawng zawng zînga mawi ber tûrah chuan ka chhâl ngam lo che a; mahse, nangmah ka hriatchhuah apiang che hian khawvel zawng zawng hi mawi thar ta thut hian ka hre thin a, ka mi huat em emte chungah lam te pawh hian, rilru ringawt chauh na ná nâ chuan ka nem thei thin zuk nia!” a ti awlsam thên mai a, a mi huat em emte chunga nêm tir thei tu chu a hmelchhe hauh lovang le.
A tawngkam thiamzia hi sawi sawi mah ila kan sawi seng dawn chuang lova, tin, sawi vak pawh a ngai lem lo, kan hre vek tawh. Pawi ta ber erawh chu mual a liam hma lutuk hi a ni. “ Nakinah chuan thangthar chuan uiawm min la ti ve ngawt le”(JFa love letter), te chu ala ti tak deuh deuh a, kan ui turzia hre reng si te chu min la dam pui tawk tawk awm hi a ni a sin le, tunah lah a thusawi dikzia chu a lang telh telh mai si a, Pu Mafa tih dan takah  thih hun a hre thlawt lo a ni.





 
 
       

Share

Twitter Delicious Facebook Digg Stumbleupon Favorites